Pożar stanowi poważne zagrożenie dla każdego obiektu – wystarczy chwila nieuwagi (np. awaria instalacji elektrycznej czy nieostrożne obchodzenie się z ogniem), aby doszło do szybkiego rozprzestrzenienia ognia, przynosząc ogromne straty materialne i zagrażając życiu ludziDlatego biurowce, w których codziennie przebywa wiele osób i znajduje się cenne wyposażenie, powinny być wyposażone w zaawansowane systemy ochrony przeciwpożarowej. System przeciwpożarowy (ppoż.) to w uproszczeniu zespół urządzeń, które wykrywają początek pożaru, uruchamiają alarm i umożliwiają podjęcie szybkich działań gaśniczychW Polsce budowę takich instalacji regulują przepisy prawa – m.in. Ustawa o ochronie przeciwpożarowej – oraz normy techniczne, które określają minimalne wymagania dla różnych typów budynków.

W biurowcach najczęściej stosuje się kilka kluczowych typów systemów przeciwpożarowych:

• Systemy sygnalizacji pożaru (SSP) – wykrywają ogień we wczesnej fazie za pomocą czujników (dymu, ciepła, płomienia) i uruchamiają alarm. SSP składa się z centrali alarmowej, detektorów i sygnalizatorów (dźwiękowych i świetlnych) oraz ręcznych przycisków alarmowych (ROP). Detektory stale monitorują powietrze pod kątem dymu lub nagłego wzrostu temperatury, a w razie wykrycia zagrożenia centrala automatycznie aktywuje syreny i światła ostrzegawcze. Nowoczesne rozwiązania SSP mogą też automatycznie powiadamiać służby ratunkowe lub monitoring budynku, np. przesyłając sygnał do straży pożarnej lub firmy ochrony. Dzięki temu wczesna detekcja pozwala szybko rozpocząć ewakuację i akcję gaśniczą.
• Automatyczne systemy gaszenia – wykorzystują stałe instalacje gaśnicze, które samoczynnie ujmują ogień. Do najpopularniejszych należą instalacje tryskaczowe wodne (np. „mokre”), gdzie sieć rur wypełniona jest wodą i w miejscu pożaru uruchamia się tryskacz pękając pod wpływem wysokiej temperatury. Rozwiązanie to jest skuteczne w biurowcach – wodę wyrzucają tylko tryskacze w rejonie ognia. Dodatkowo stosuje się systemy gaśnicze gazowe (np. CO₂, FM-200), wykorzystywane zwłaszcza tam, gdzie nie można użyć wody (np. w serwerowniach) – gazy nie powodują uszkodzeń sprzętu elektronicznego. Coraz popularniejsze są też systemy gaszenia mgłą wodną, która produkuje bardzo drobne krople wody, skutecznie tłumiąc ogień przy minimalnym zużyciu wody – jest to rozwiązanie polecane w biurach oraz obiektach, gdzie ważne jest ograniczenie strat wodnych.
• Ręczne wyposażenie gaśnicze – przenośne gaśnice i wewnętrzne hydranty stanowią podstawowy środek obrony przeciwpożarowej, wymagający reakcji człowieka. Gaśnice proszkowe lub pianowe pozwalają szybko ugasić niewielki pożar w początkowej fazie, a sieć hydrantów umożliwia straży pożarnej podłączenie węży do zasilania wodnego. Ponieważ obsługa tych urządzeń wymaga interwencji ludzi, muszą one być umieszczone w łatwo dostępnych miejscach, wyraźnie oznakowane i regularnie serwisowane.
• Systemy oddymiania – w biurowcach stosuje się też mechaniczne klapy dymowe i wentylatory oddymiające. Ich zadaniem jest usuwanie dymu i gorącego powietrza z wnętrza budynku podczas pożaru. Dzięki temu utrzymuje się lepszą widoczność na drogach ewakuacji i poprawia komfort oddychania uciekających osób, co umożliwia szybszą ewakuację. Systemy te uruchamiają się automatycznie lub na przycisk, a współpracują z czujnikami dymu rozmieszczonymi w szybach klatek schodowych i korytarzach.
• Systemy ostrzegawcze (alarmowe) – obejmują Dźwiękowe Systemy Ostrzegawcze (DSO) i oświetlenie ewakuacyjne. Głośniki alarmowe z komunikatami głosowymi oraz syreny dźwiękowe wraz z migającymi światłami prowadzą pracowników do najbliższych wyjść. Z kolei zasilane z awaryjnego źródła oświetlenie ewakuacyjne zapewnia widoczność tras ewakuacyjnych przy zaniku zasilania. Dzięki tym systemom ewakuacja z biurowca przebiega sprawniej i bezpieczniej.

Systemy sygnalizacji pożaru (SSP)

System SSP jest często nazywany mózgiem ochrony przeciwpożarowej. Składa się z centrali alarmowej połączonej z siecią czujek (dymu, ciepła, ewentualnie płomienia) oraz ze zbioru urządzeń ostrzegawczych (syreny, lampy, przyciski ROP). W typowej instalacji centrala odbiera sygnały od detektorów – gdy wykryją one niebezpieczne zjawisko (np. dym czy gwałtowny wzrost temperatury), centrala analizuje te informacje i uruchamia alarm akustyczny oraz optyczny (migające lampy) w budynkuW zależności od konfiguracji centrali, pożar może być także automatycznie zgłoszony do służb ochrony lub straży pożarnej, co skraca czas reakcji ratowników.

Elementy systemu SSP

• Czujniki dymu i ciepła – to podstawowe detektory instalowane w przestrzeniach biurowych. Czujniki dymu reagują na obecność cząsteczek unoszących się w powietrzu, natomiast czujniki ciepła wykrywają nagły wzrost temperatury. W niektórych miejscach (np. magazynie papieru, kuchni lub garażu) stosuje się również czujniki płomienia reagujące na intensywne promieniowanie świetlne z ognia. Ponadto, w celu wykrycia produktów spalania, coraz częściej używa się czujników tlenku węgla (czadu) – niezależnych urządzeń z własnym alarmem, które ostrzegają o obecności trującego gazu jeszcze przed pojawieniem się ognia.
• Centrala alarmowa – pełni rolę jednostki centralnej systemu. Łączy się z czujkami za pomocą przewodów (lub bezprzewodowo) i stale monitoruje ich pracę. Po odebraniu sygnału z czujników centrala uruchamia zaprogramowane procedury bezpieczeństwa – włącza syreny, wysyła komunikat o zagrożeniu oraz może aktywować inne systemy (np. zraszacze)W nowoczesnych centralach często znajduje się dotykowy wyświetlacz oraz interfejs sieciowy – przykładowo centrale Bosch serii Avenar oferowane przez firmę DTS System posiadają wbudowany switch Ethernet, co umożliwia zintegrowanie SSP z Dźwiękowym Systemem Ostrzegawczym (DSO) czy systemem nadzoru obiektu.
• Sygnalizatory i przyciski – system alarmowy wyposażony jest w sygnały ostrzegawcze: syreny akustyczne i lampy błyskowe, które powiadamiają ludzi o pożarze i nakazują ewakuację. Dodatkowo, wzdłuż dróg ewakuacyjnych rozmieszczone są ręczne ostrzegacze pożarowe (przyciski ROP). Pozwalają one każdemu pracownikowi na szybkie uruchomienie alarmu w razie zauważenia ognia lub dymu. Wszystkie te elementy łącznie z centralą decydują o skuteczności sygnalizacji pożaru w biurowcu.

Kryteria wyboru systemu ppoż. w biurowcu

Wybierając odpowiedni system przeciwpożarowy dla biurowca, należy wziąć pod uwagę wiele czynników, by zabezpieczenia były dopasowane do charakteru budynku. 1. Charakter i przeznaczenie obiektu – istotne są rozkład pomieszczeń, użyte materiały budowlane oraz rodzaj prowadzonej działalności (np. czy są tam archiwa, serwerownia, kuchnie). Inne rozwiązania sprawdzą się w typowym biurowcu (otwarte przestrzenie, komputery), a inne w obiekcie o nietypowych potrzebach. 2. Analiza ryzyka pożarowego – fachowcy oceniają, gdzie w budynku mogą wystąpić potencjalne źródła ognia (instalacje elektryczne, sprzęt AGD, materiał łatwopalny) i jak szybko pożar mógłby się rozprzestrzeniać. Wynik tej analizy pozwala dobrać odpowiednie rodzaje detektorów i gaśnic. 3. Integracja z innymi systemami – należy sprawdzić, czy nowy system ppoż można połączyć z istniejącą infrastrukturą budynku, np. z monitoringiem CCTV, systemem ewakuacji czy wentylacją. Taka zgodność ułatwia automatyczną reakcję (np. włączenie oddymiania) w razie alarmu. 4. Niezawodność i czas reakcji – system powinien działać niezawodnie w każdych warunkach. Ważne są przeglądy techniczne i certyfikaty jakości. Im szybciej czujki wykryją dym i uruchomią alarm, tym mniejsze straty poniosą ludzie i mienie. W skrócie, przy doborze trzeba przeanalizować wszystkie warunki specyficzne dla danego biurowca – to proces wymagający wiedzy eksperckiej.

Przykład rozwiązań i dostawców

Na rynku dostępne są gotowe komponenty i urządzenia umożliwiające realizację powyższych systemów. Przykładowo firma DTS System specjalizuje się w dystrybucji sprzętu ppoż. W jej ofercie znajdują się między innymi zaawansowane centrale przeciwpożarowe Bosch serii Avenar (z dotykowym panelem i modułem sieciowym do współpracy z innymi systemami) oraz szeroka gama czujek dymu, ciepła i czadu. Ponadto DTS System oferuje elementy do budowy systemów oddymiania – takie jak centralki sterujące, przyciski, siłowniki i klapy dymowe renomowanych marek AFG i D+H. Trzeba jednak pamiętać, że DTS System działa jako dystrybutor sprzętu – montaż i instalację oferowanych urządzeń realizują wyspecjalizowane firmy wykonawcze. W praktyce zatem wybór firmy dostarczającej komponenty ppoż. idzie w parze z zaangażowaniem certyfikowanych projektantów i instalatorów, którzy przygotują instalację zgodnie z obowiązującymi przepisami.

W efekcie kompleksowa ochrona przeciwpożarowa biurowca opiera się na dobrze dobranych systemach sygnalizacji i gaszenia, dostosowanych do specyfiki obiektu oraz zgodnych z wymaganiami norm. Tylko przemyślane rozwiązania (dostarczone przez sprawdzonych dostawców) gwarantują, że w razie pożaru ludzie szybko usłyszą alarm, a automatyczne instalacje zduszą ogień zanim przerodzi się w katastrofę.